Stem herstel voor heesheid bij amateurzangers. Volgens logopedist en KNO arts werkt de stem goed. De stembanden sluiten en de stem klinkt helder. En dan toch is er heesheid na een repetitie. Wat te doen?
Heesheid, hoe kan dat?
Spreken versus zingen
De eerste reden is dat zingen niet vanzelfsprekend hetzelfde is als spreken. Met zingen ga je hoger dan bij spreken, je varieert in volume en de vocale zinnen zijn veel langer. Ook klank maken doe je anders.
Adem gebruik
De tweede reden is dat het gebruik van de adem bij zingen anders is dan bij spreken. Bij het zingen ademen we dieper in en we ademen langer uit. Is de inademing bij spreken een inspanning; bij zingen vormt het het moment van ontspanning. Tijdens het spreken laten we namelijk de adem min of meer weglopen om na een woord of 5 kort in te ademen. Bij zingen werkt het precies andersom. Omdat we op hele lange lijnen zingen, verbruiken we veel meer adem dan bij het spreken. De ademspieren (buikspieren, tussenribspieren en middenrif) moeten heel wat werken om die adem op gang te houden en te begeleiden tot en met de laatste noot. Vanwege het werken op de uitademing wordt de inademing een ontspannend moment. En die ontspanning is heel belangrijk omdat het ons de kans geeft alle lichamelijke spanning even los te laten en opnieuw te beginnen.
Wat gaat er fout als er heesheid optreedt?
Heesheid zegt eigenlijk dat de stembanden een beetje open gaan staan en wat lucht laten passeren. Dat heeft verschillende oorzaken. Functioneel ontspannen de spieren die de stemplooien sluiten een klein beetje waardoor er langs de stemplooien een beetje lucht ruist. Dat horen we als heesheid. Naast de uitademing goed te blijven ‘steunen’ en efficiënt in te ademen, is het ook belangrijk een goede resonans te creëren en de verbinding met de uitstromende adem te houden. Die spieren trainen is eigenlijk helemaal niet moeilijk.
Ademdruk en ademstroom
Zingen, en ook spreken, gebeurt in een balans tussen ademstroom (uitademing) en ademdruk. Ademdruk is hoeveel lucht je als het ware door de stembanden duwt. Ademstroom is hoeveel lucht je er doorheen laat gaan. Als de stemplooien sluiten werken ze namelijk als een ventiel: hoe makkelijk laat je de adem passeren? Of houd je de adem juist met de stembanden tegen? In dat laatste geval klinkt de stem niet vrij en ga je adem door de stembanden drukken. Meestal voelt zingen dan zwaar of raak je snel vermoeid. Vermoeidheid en drukken kunnen ook een reden van heesheid zijn.
Klank
Klank, resonans of kern in de stem is het versterken van het geluid in de mond- en keelholte. Soms gebruiken zangers erg veel lichamelijke inspanning om klank te maken, maar we hebben resonantieruimte van binnen! Net zoals een viool en gitaar een klankkast van hout hebben, hebben zangers de mond- en keelholte als resonantieruimte. Die resonantieruimte leren gebruiken betekent dat er ‘gratis’ versterking van het geluid komt. Zonder klankkast zijn ook de viool en gitaar niet goed te horen. Bij heesheid is er een verminderd volume en er is minder resonantie. Dus moeten we leren de klinkers op een andere manier te plaatsten dan bij het spreken. Resonans leren aanspreken kan een enorm effect hebben op helder zingen. De draagkracht en expressiemogelijkheden worden ook nog eens groter.
Houding
Om de ademspieren en resonantieruimte goed te kunnen gebruiken is het belangrijk een goede houding te hebben. Rechtop staan, schouders naar achter en beneden en de kruin als hoogste punt is de basis van een goede zangershouding. De ademspieren zijn dan makkelijker te gebruiken. Ook een bepaalde losheid van de kaak-, nek, en schouderspieren zijn van belang. In een goede houding kan de stem vrij worden en is het uithoudingsvermogen van de stemplooien veel groter.
Stemplooien
Vaak zie ik bij zangers met heesheid dat ze in de hoogte een wat heser stemgeluid krijgen terwijl het lage geluid helder is. De spieren die de stemplooien sluiten, laten dan bij hoger zingen een beetje los waardoor er een kier tussen de stemplooien komen de lucht kunnen we dan horen stromen. Dat hoort een logopedist vaak niet omdat ze niet met de klanten zingt en zeker niet de hoogte. Stemplooi sluiting is met simpele oefeningen te trainen. Maar ook zijn dan vaak de ademspieren afgehaakt de houding ingezakt. Alles is als het ware te weinig aan het werk. Dus het trainen op de verbinding met de adem en een zangershouding is van groot belang.
Samenvattend: neem zangles bij heesheid!
Heesheid afleren bij stemplooien die goed functioneren is heel erg goed te doen! Er moet structureel aan zangtechniek gewerkt worden en omdat er functioneel niets met de stemplooien aan de hand is, is helder zingen dus absoluut te leren. En met dat te doen leer je zoveel meer doen met de stem en zoveel meer plezier krijgen in het zingen. En bij het VocaalAtelier zit je zeker aan een heel ervaren en gespecialiseerd adres: lees meer over de zangdocent.Ook Lax Vox is ook een heel zinvol middel bij heesheid en meer te leren over ademstroom en ademdruk. Lees ook de artikelen over Lax Vox eens. Het VocaalAtelier is gespecialiseerd in Lax Vox instructie voor zangers.
Meer informatie
Wil je weten over of ook jouw heesheid kan verdwijnen? Neem Contact op en we bespreken het.
Zangles voor corona patiënten
Als je Corona hebt gehad en ademhalen en spreken (zingen) kosten moeite, is zangles nemen een heel goed middel om weer conditie op te bouwen. Zangoefeningen lijken te helpen tegen blijvende coronaklachten zoals kortademigheid, vermoeidheid en hoestklachten. We noemen dat Zangtherapie en het Vocaal Atelier geeft zangtherapie lessen in Eindhoven. Er zijn volgens KNO-arts Hans in ’t Veen een heleboel ademhalingstechnieken die ex-patiënten kunnen helpen (RTL nieuws februari 2021):
“Stembeheersing is ademhalingstraining. Iedere vorm van ademhalingstraining geeft profijt bij kortademigheid. Zang is ook vaak goed voor luchtwegenproblemen.”